راهبرد رسانه ای شبکه الجزیره در قبال تحولات سوریه

حضور رسانه‌ها و عملکرد آن‌ها که از نگاه  روزنا  “جریانات فرامرزی ” خوانده می‌شوند، همپای تحولات میدانی سعی در اثرگذاری بر روند تحولات سوریه دارند. در واقع دیپلماسی عمومی که با هدف اقناع عموم افراد کشور رقیب یا دشمن بکار گرفته می‌شود بیش از هر چیز  بر هدایت و جهت دهی افکار عمومی تکیه دارد و از این طریق به دنبال آنست تا در کنار سایر ابزارهای تحقق و پیگیری سیاست خارجی، بتواند منافع ملی کشور اقدام کننده را تامین نماید.

 

 

 

مقوله دیپلماسی عمومی خود ابعاد مختلفی دارد که با لحاظ کردن عدم وجود وحدت مفاهیم  عناوینی چون تبلیغات ، جنگ روانی ، عملیات روانی و … از اصلی‌ترین و محوری‌ترین مفاهیم آنست. از طرفی  تاثیری که رسانه‌ها بر اذهان عمومی دارند همواره کنترل تامه دولت‌ها را به چالش کشیده است و این مهم دائما در حال پیشروی است.

 

 

در همین راستا شبکه قطری الجزیره  که در سایه تابوشکنی های سال‌های اخیر به عنوان یک رسانه مستقل و حرفه ای مورد خطاب قرار می‌گرفت ، در راستای  سیاست خارجی کشور متبوعش در قبال خیزش‌های عمومی خاور میانه ، راهبرد رسانه ای خود را تنظیم نمود . در همین زمان این رسانه به یمن ظرفیت‌های خاص خود که البته تابعی از منابع فراوان مالی آن بود،  بالاترین رکورد بیننده را در خاور میانه از آن خود داشت. در ادامه نیز  هرچند نقش  موثری در انقلاب مصر و تونس ایفا نمود و سهم عمده ای در پیروزی  آن‌ها داشت. نکته حائز اهمیت آنست که از میان همه تاکتیک‌های خبری که در فرایند انتقال خبر و مفاهیم پیرامونی آن بکار گرفته می‌شود این شبکه از چندان مهارت بالایی برخوردار نبود و در به‌کارگیری طیف گوناگونی از مهارت‌های خبری توفیق چندانی نداشت.

 

 

 

این پژوهش، علاوه بر کلیات تحقیق، تلاش دارد در طی چهار فصل بعدی، ابتدا به بررسی نقش و جایگاه دیپلماسی رسانه‌ای در تعقیب اهداف سیاست خارجی یک کشور بپردازد و در فصل سوم به تشریح تحولات میدانی و صف بندی موجود در آن  اشاره دارد. فصل چهارم به بررسی عملکرد شبکه خبری الجزیره در بحران سوریه پرداخته و نهایتا در فصل آخر عوامل موفقیت‌ها و ناکامی‌های این شبکه در این عرصه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق              2
طرح مسئله                2
سوال اصلی                4
سوال فرعی                          5
پيشينه تحقيق (بررسي متون موجود)             5
فرضیه اصلی                          6
علل انتخاب موضوع                  7
محدوده زماني                          8
محدوده مكاني                          9
چهارچوب نظري تحقيق                          9
الف )  مدل پيوستگي جيمز روزنا  در تحليل سياست خارجي           10
سرچشمه هاي آشوب در سده های اخیر          12
انقلاب مهارت ها                      13
تضعيف دولتها و ظهور شبكه ها                       13
تاثير تلويزيون در سطح جهان                       14
ب ) مدل دیپلماسی عمومی (دیپلماسی رسانه ای) در تحليل سياست خارجي            16
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات (اعم از آماری و تحلیلی)            18
ساماندهی تحقیق                   18

 

فصل دوم : بررسی نقش  دیپلماسی رسانه ای در سیاست خارجی         19

مقدمه                     19
بخش اول : دیپلماسی و روند تحول آن          20
1-    دیپلماسی باستان                       21
2-    دیپلماسی سنتی                       21
3-    دیپلماسی مخفی                       21
4-    دیپلماسی باز                       22
5-    دیپلماسی عمومی                       22
بخش دوم : دیپلماسی عمومی مفاهیم ، تاثیر و ابزار          25
بخش سوم : دیپلماسی رسانه ای و سیاست خارجی          29
مبحث اول : رابطه رسانه‌ ها و سیاست          34
الف- تأثیر رسانه بر سیاست (نظریه سی  ان  ان)          34
ب- تأثیر سیاست بر رسانه ( نظریه تولید موافقت )          35
مبحث دوم : کارکردهای دیپلماسی رسانه‌ای          35
1-    کارکرد دیپلماسی رسانه‌ای در عملیات روانی          35
2-    کارکرد تعاملی رسانه و پرستیژ ملی          36
3-    کارکرد برجسته ‌سازی رسانه‌ها در دیپلماسی رسانه‌ای           37
4-    کارکرد دیپلماسی رسانه‌ای در خلق رویدادهای رسانه‌ای           38
5-    کارکرد مداخله‌گرایانه دیپلماسی رسانه‌ای          38
جمع بندی                      39

 

 

فصل سوم :  بررسی تحولات سوریه و عوامل موثر در آن                      41

مقدمه                      41
بخش اول : گذری بر تاریخ معاصر سوریه                        42
ترور رفیق حریری                        47
خاورمیانه بزرگ                      48
سیر تحولات سه سال اخیر سوریه                       49
بخش دوم : نیروهای فرامرزی بحران سوریه          57
مبحث اول : مخالفان نظام سوریه                       57
1-    عربستان                      57
2-    امریکا                      60
3-    اسرائیل                      63
4-    ترکیه                      65
5-    قطر                     68
مبحث دوم : موافقان نظام سوریه                       73
1-    ایران                 74
2-    روسیه                     ……  76
3-    چین                   78
جمع بندی                      80

 

 

فصل چهارم : روند تحولات فعالیت  شبکه خبری  الجزیره در سوریه                  82

مقدمه                     82
بخش اول :  اقدامات  غير خبري ( اقدامات ميداني و عمليات مالی )           86
بخش دوم : اقدامات خبري ايجابي (بکارگیری تاکتیک های خبری)           87
1-    توضیح ندادن درباره علل شدت یافتن اقدامات          88
2-    نسبت وحشی گری دادن برای تقویت واکنش عمومی           89
3-    تخدیر : هدف قرار دادن روحیه تا عقب نشینی آنها           89
4-    مبالغه و دستکاری آمار ها                       89
5-    منبع نقابدار                      90
6-    توجه به کودکان و نوجوانان                       90
7-    برچسب زنی                        90 
8-    دره فرار                      91
9-    تاکتیک تنهایی                       91
10-    رسیدن به قطار                       92
11-    ترور شخصیت                       92
12-    تاكتيك جابه جايي ارزش ها                       93
13-    ارعاب                      93
14-    قرینه سازی                        94
15-    ایجاد ترحم                         94
16-    فریب                      95
جمع بندی                      95

 

 

فصل پنجم :  قوت ها و ضعف های شبکه خبری الجزیره در سوریه          97

مقدمه                      97
بخش اول : موفقیت ها                       97
1-    توان مالي بسيار بالا                       98
2-    جذب گسترده افراد نخبه تاثير گذار در روند خبري               98
3-    گستردگي كار خبري و ساعات بالاي پخش خبري زنده           98
4-    همسويي با جريان غالب خبري  و همپوشاني اهداف با آنها                 98
5-    محور قرار گرفتن زبان عربي                      99
6-    ضريب نفوذ بالاي وسايل ارتباط جمعي                       99
7-    داعيه بي طرفي خبري                    100
8-    حضور پررنگ در مقاطع حساس خبري                     100
9-    كيفيت بالاي تهيه خبر و بكارگيري زياد جذابيت هاي بصري                      101
10-    ورود به حوزه هاي ممنوعه                    101
بخش دوم : ناکامی ها                    101
1-    استعفاي كاركنان معترض                     102
2-    ظهور شبكه الميادين                    103
3-    عملكرد رسانه اي جريان مقاومت                     103
4-    دسترسي گسترده و سنجش آزاد و به اخبار و اطلاعات         104
5-    عكس العمل نيروهاي طرفدار نظام سوريه                      104
6-    نفوذ بي حد و حصر سياست در عرصه رسانه                      105
7-    فرسايش در عرصه تحولات ميداني                     105
8-    ظرفيت هاي دروني نظام سوريه                       106
9-    ضعف سناريو سازي                    107
10-    افراطي گري                       108
11-    بدبینی به الجزیره                    109
12-    مسئله بحرین                    111
جمع بندی                    112

 

نتيجه گیری                    114

 

فهرست منابع                    117
منابع  فارسی                    118
منابع انگليسي                    126